Richtlijnen voor een kerkelijke uitvaart in Velden-Arcen-Lomm

►Over de kerk in een veranderde wereld

Nederland is geen gelovig land meer. Religieuze groepen zijn thans minderheden in Nederland. Voor de meeste mensen is de zoektocht naar zingeving en zelfverwezenlijking een individuele zaak. Aldus het onderzoek “Buiten kerk en moskee” van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) (maart 2022). Cijfers van het CBS maken e.e.a. concreet (zie het rapport: “Religie in Nederland” (dec. 2020). In de parochies weerspiegelen zich die maatschappelijke trends. Mede door Corona is de kerkgang nog verder teruggelopen.

Het moge duidelijk zijn dat dit veranderde religieuze landschap en de wijze waarop mensen nog “geloven” haar weerslag heeft in de praktijk. Zo is het aantal kerkelijke uitvaarten enorm gedaald in de voorbije jaren, mede door de vele “alternatieven” in deze en het voortschrijdende proces van secularisatie (verwereldlijking), individualisering en privatisering (m.n. van het afscheid). De nadruk ligt daarbij op de overleden persoon (en zijn /haar betekenis voor de eigen kring van familie en vrienden) en de eigen gevoelens. Al die processen hebben hun weerslag op hoe mensen rituelen beschouwen.

►Onderscheid

Wanneer een mens komt te overlijden, doet zich veelal de vraag voor: “Wat gaan wij (de kinderen) doen? En: Wat voor soort afscheid willen wij?” Als priester denk ik dan weleens: “Wat zou hun vader / moeder nu willen?” Ja, in hoeverre is dat nog relevant, los van de vraag hoe én of de kinderen zelf (nog) geloven / kerken?

Een uitvaart in de kerk is welbeschouwd geen afscheidsviering (aldus de brochure “De kerkelijke begrafenis” (p. 4) van het Bisdom Roermond – 2005), maar bovenal een toevertrouwen aan God van de overledene. Ons geloof betreft een verrijzenisgeloof. We geloven als katholieken ook in een weerzien na de dood.

Waar in een aula veelal het voorbij leven (de mens dus) centraal staat, wordt in de kerk het leven in een groter perspectief geplaatst. Wezenlijk daarbij is ons geloof in God en het leven na de dood.

Waar in profane afscheidsviering de mens centraal staat, daar staat in de kerk (“Huis van God”) God centraal. Als we samenkomen om de H. Mis op te dragen voor deze of gene, blijft God die centrale plaats behouden. Als zodanig is het kader van de H. Eucharistie voorgegeven; ook wanneer het gaat om een uitvaart! Het betekent ook dat alles in de viering als zodanig geordend dient te zijn met het oog op het hogere, op God. Dat er ook gesproken kan worden over het leven van de overledene, spreekt voor zich, maar in beperkte mate, gelet op Diegene waarop de focus ligt.

E.e.a. betekent heel concreet dat bijv. een “In Memoriam” in de kerk niet te lang behoort te zijn. Anderhalf A4-tje is genoeg (mede gelet op de aandachtscurve van de gemiddelde toehoorder). Dit geldt ook voor een gedicht, dan wel een andere tekst.

De kerkelijke praktijk blijkt vaker divers, o.m. door een zekere emotionele “druk”; voorts omdat in alternatieve vieringen wél heel veel kan. In hun reclame leggen uitvaartfirma’s daar vaker ook de nadruk op. Het gaat dan veelal om “ons” afscheid. Duidelijk moge zijn dat persoonlijke wensen enerzijds en de kerkelijke praxis anderzijds, niet altijd op elkaar aansluiten. Vandaar deze richtlijnen.

Over de inhoud van “woordjes” gaan de meningen overigens vaker uit een. Voor de direct betrokkenen (“de eerste rijen”) zijn ze belangrijk (herkenbaarheid). Andere kerkgangers denken daar anders over. Mensen zeggen in de wandelgangen weleens: “Moest dat nu allemaal gezegd worden?” Ooit merkte iemand op: “Ik vraag me af of (…..) dat nu “gewild” zou hebben. Hij was een man van eenvoud en weinig woorden!”

Het is van belang bij de samenstelling van teksten ook hiermee rekening te houden en zich te richten op dat wat de persoon typeerde en wat de overledene voor (mogelijk) uw leven heeft betekend. Daarbij geldt “de kunst van het weglaten”; men gelieve zich te richten op dat wat wezenlijk was (en is). Men gelieve van bijzaken geen hoofdzaken te maken.

Omdat mensen veelal niet meer vertrouwd zijn met de kerk en haar rituelen, polsen zij in het gesprek met de uitvaartleider vaker naar dat wat mogelijk is in de kerk. Duidelijk moge zijn dat de uitvaartleider daarvoor niet de aangewezen persoon is. Vragen over wat wel en niet kan in de kerk, dient men te richten tot de priester. Zo worden “mogelijke misverstanden” voorkomen.

► Praktische punten:

1. Vragen m.b.t. een uitvaart in de kerk dient men te richten tot de priester.

2. Afspraken met betrekking tot te zingen liederen, worden door het koor dan wel solist(e) gemaakt met de priester. Terzake vraagt de kerk van de priesters religieuze liederen ten gehore te laten brengen dit met het oog op het hiervoor geschetste kader (zie ook Brochure “De kerkelijke begrafenis” (p.8), Bisdom Roermond – 2005)

3. Wat betreft muziek in de kerk tijdens een uitvaart; ons bisdom heeft reeds een hele tijd geleden de priesters gevraagd géén CD’s dan wel andere geluidsdragers toe te staan, omdat het niet past in de levende liturgie van de kerk, die vraagt om een actuele deelname (participatie) (bij voorkeur met een koor). In de praktijk wordt in kerken bij hoge uitzondering soms 1 CD-nummer toegestaan (wordt veelal gespeeld na de H. Mis, vóór de Absoute, als de priester zich omkleedt).

4. Teneinde mogelijke “misverstanden” vooraf uit te sluiten, dient men alle “eigen” teksten vooraf ter inzage aan de priester te geven (van belang daarbij is doublures te mijden en de lengte van de tekst te beperken tot max. 900 woorden (MS Word, aantal woorden tekst – zie onder in statusbalk). In de praktijk dient met voor een In Memoriam 7 minuten aan te houden. Evt. teksten door derden (bijv. van een oom) dient men eveneens vooraf ter inzage te geven. Het betreft hier niet een soort censuur door de pastoor; vooral de lengte is relevant.

5. Mocht de familie een bevriend priester willen vragen, ook dan gelden de hierboven vermelde criteria.

6. Collectes: In de kerk wordt geen reclame gemaakt voor “goede doelen”, zoals het kankerfonds, de hartstichting e.a. Bij de in/uitgang kan men daartoe desgewenst een bus plaatsen (men dient dan in de annonce er naar te verwijzen).

Van de gewone collecte tijdens de uitvaart worden een zestal H. Missen gelezen voor de zielenrust van de overledene.

7. Na iedere uitvaart wordt het houten naamkruisje achter in de kerk gehangen. Met Allerzielen worden de kruisjes aan nabestaanden overhandigd.

8. Crematorium: de priester gaat normaliter niet mee, tenzij op uitdrukkelijk verzoek van de familie

9. Met vragen m.b.t. het kerkhof in Arcen, gelieve u zich te wenden tot de heer Jos Duijf, Rijksweg 125 5941 AC Velden.

10. Met vragen m.b.t. het kerkhof in Lomm, gelieve u zich te wenden tot mevr. Tini Kroon, Antoniusplein 2A – 5943 AH Lomm.

Pastoor C. Müller

Velden, 14 juli 2023